Geschiedenis in plekjes (1)

Verhalen moet je bezoeken. Wie interesse heeft voor het verleden van dit stuk West-Europa moet – zoals bij wijnen - vaak zelf op zoek, voorbij het aanbod van het toerisme. Dan kom je merkwaardige dingen tegen waarachter sterke verhalen schuil gaan. Tien ervan brengen we vandaag en morgen, vertrekkend van foto’s van Myriam Lemmens.

1. De Romeinse Muur van Tongeren

Tongeren pakt graag uit met zijn titel van oudste stad van het land en met zijn Gallo-Romeins museum. Maar het echte kleinood is de oude stenen Romeinse muur, die in de bloeitijd van de tweede eeuw werd gebouwd, zes meter dik was en versterkt met torens. Kilometers langs slingeren stukken en brokken daarvan zich door de velden en straten buiten de ring van Tongeren. Dat laatste doet je beseffen dat de stad nooit groter was dan toen, en doet je respect voor die oude Romeinen weer wat stijgen.

2. De Graslei van Gent

Dit is natuurlijk Gents bekendste plek, al was het maar vanwege de heerlijke drukte aan het water op zomerse dagen. Maar wie weet dat de gebouwen daar tot de oudste stenen huizen van West-Europa behoren, met dat van Borluut (links) uit de 13^de eeuw als absolute topper. Ze zijn het symbool van de immense rijkdom van Gent in de middeleeuwen, toen de tweede grootste stad van West-Europa na Parijs, met ruim 50.000 inwoners (wat toen ontzettend veel was). Gent was militair haast niet te veroveren, intern een explosieve en altijd gewelddadige cocktail van arm en rijk, en zo vaak in opstand, dat zelfs opstandelingen in Parijs de Gentenaars (binnen hetzelfde koninkrijk Frankrijk) tot voorbeeld namen. Vader en zoon Van Artevelde dreven Gent in de 14^de eeuw naar het statuut van onafhankelijke stadstaat, maar ook zij kregen de kolkende massa niet in hun greep. Later, aan het einde van de Bourgondische tijd, werd Gent het symbool van corporatistische verstarring. De stroppendragers van Karel V waren de trieste eindnoot.

3. Het standbeeld van Philippe Le Hardi in Dijon

Philippe le Hardi (1342-1404) was de vierde zoon van de koning van Frankrijk, die als hertog van Bourgondië er in 1369 in slaagde de meest begeerde bruid van Europa te huwen: Margareta, de dochter van de schatrijke graaf van Vlaanderen. Het bruidsfeest in het Gravensteen etaleerde een nooit gezien luxe, inbegrepen de tonnetjes wijn van de hellingen van Beaune in Bourgondië. Heel zijn leven lang was hertog Philippe één van de machtigste  heren van Parijs. Hij liet daarom voor zichzelf en zijn nazaten een mausoleum bouwen, in het kartuizerklooster van Champmol even buiten Dijon. De Franse revolutionairen van 1789 braken ook dat klooster af, maar het kerkje met de beelden van Philippe le Hardi (Filips de Stoute) en zijn vrouw Margareta bleef bestaan, ook al was het tot voor kort helemaal verwaarloosd. De schitterende beelden zijn van de hand van de Haarlemnaar  Claus Sluter, net als de beroemde Mozesput die vlakbij het kerkje staat. Filips was Sluters voornaamste maecanas en zijn beelden behoren tot de absolute top in de geschiedenis van de beeldhouwkunst.

4. Sint-Gummarus in Lier

De Sint-Gummaruskerk van Lier is op zichzelf geen spectaculair gebouw, ook al getuigt ze van de rijkdom van de Brabantse steden in de 15^de en 16^de eeuw. Maar het is de plek waar op 20 oktober 1496 het meest invloedrijke huwelijk van het voorbije millennium in Europa plaatsvond: dat van Filips de Schone (Philippe le Beau), de hertog van Bourgondië, met Juana, de dochter van Fernando, koning van Aragon,  en Isabella, koningin van Castilië. Het verliep, zeker naar Bourgondische normen, eerder in mineur. Het verhaal van Juana’s reis naar Arnemuiden, met de bruidegom die niet op de afspraak was en spoedig een scheve schaats zou gaan rijden, en met ruzies tussen Spanjaarden en de flamencos, ook over het geld, is op zichzelf al het vertellen waard. Maar nog meer de rol van het toeval. Het huwelijk paste in een verbond tussen de Habsburgs-Bourgondische alliantie enerzijds en de Aragonees-Castiliaanse anderzijds om samen de Fransen uit het schatrijke Italië (de renaissance!) te houden. Het was niet de bedoeling dat de twee rijken zouden samensmelten. Maar in de vier jaar die volgden op het huwelijk van Lier stierven de vier erfgenamen op de Spaanse territoria die Juana voorafgingen. In augustus 1500 waren zij en haar man plots erfgenamen van een wereldrijk, en dan vooral hun net zes maanden eerder geboren eerste zoon Karel, de latere keizer.

5. Le Grand Dieu de Thérouanne

Thérouanne (soms ook Terwaan genoemd) was van in Caesars tijd één van de grootste steden van het noorden van Gallië. In de bloeitijd van de gothiek bouwde de bisschop daar één van de mooiste en grootste kathedralen van Frankrijk. Maar in 1553 liet een gefrustreerde keizer Karel de stad veroveren, afbranden en afbreken, waarna er zout over gestrooid werd. Het is ons Westeuropees Carthago, aan de Leie, niet zo ver van de bron, en het symbool voor onze Honderdzestigjarige oorlog die toen begon. De ruïnes worden vandaag stilletjesaan weer opgegraven, maar het bekendste overblijfsel werd al in 1553 naar het nabije Saint-Omer gesleept: de Grand Dieu de Thérouanne, het Christusbeeld dat boven het immense portaal van de kathedraal stond. In 1966 haalde de bisschop van Saint-Omer het uit de kelder van zijn kathedraal, om het te exposeren voor de toeristen op de plek in de kerk waar hij nu nog altijd staat.

(morgen onder meer: de keizer van Duitsland als asielzoeker)